Hâfız Hüseyin Tolan

HÂFIZ HÜSEYİN TOLAN

1910 - 1976

Selânik’in Karaferye kasabasında doğdu. Babası Karanfilzâde Bekir Efendi, annesi Safiye Hanım’dır. Çocukluk yılları hakkında bilgi yoktur. 1924’te ailece Türkiye’ye göç ederek İstanbul’a yerleştiler. Bir süre Altunizade’de ikamet ettikten sonra Karagümrük’e taşındılar. Hüseyin Tolan, ortaokulu bitirince Beyazıt Camii ikinci imamı İsmail Efendi’nin (Atay) (Sarı İmam) yanında hıfzını tamamladı. Daha sonra aldığı derslerle iyi bir mevlidhan, gazelhan ve Kur’an okuyucusu olarak yetişti. İstanbul Belediyesi Mezarlıklar Müdürlüğü’ne din görevlisi tayin edildi. Asıl mesleği olan ayakkabıcılığa Kapalıçarşı’daki dükkânında devam etti. 1970-1975 yılları arasında Mahmutpaşa’da Gürün Han’da imamlık yaptı. 23 Ocak 1976’da Karagümrük’teki evinde vefat etti ve Topkapı Çamlık Mezarlığı’nda defnedildi.

Tabii ses güzelliğinin yanı sıra bestelediği dinî ve din dışı eserleriyle tanınan Hüseyin Tolan’ın mûsikideki ilk hocası Ali Rıza Şengel’dir. 1928’lerde Şengel’den nota, usul ve makam bilgileri alarak başladığı mûsiki çalışmalarını Refik Fersan, Fahire Fersan, Münir Nurettin Selçuk, Refik Talat Alpman gibi üstatların yanında nazariyat ve üslûp dersleriyle sürdürdü. Ali Rıza Şengel’in tavsiyesi üzerine Süleymaniye Camii başmüezzini Hâfız Kemal’den mevlid ve gazel tavrı meşketti, ayrıca Vildan Niyazi Ayomak’tan iki yıl kadar mûsiki nazariyatı dersleri aldı. 1940 yılında İstanbul Belediye Konservatuvarı İcra Heyeti’ne okuyucu olarak alındıysa da altı ay sonra istifa etti. Ardından kendini tamamen mûsiki çalışmalarına verdi. Selahattin Pınar, Sadettin Kaynak, Kemal Batanay gibi hocalardan faydalandı. Çarşılı Hüseyin diye tanınan Hüseyin Tolan uzun süre evinde talebelere dinî eserler meşketti ve pek çok talebe yetiştirdi. Bunlar arasında Hüsnü Yetişken, Dursun Çakmak, Necdet Tanlak, İzzet Eskidemir ve Ahmet Muhtar Gölge en tanınmışlarıdır.

Bestekârlığa 1939 yılında başlayan ve bestelerinde “Bekirzâde” mahlasını kullanan Hüseyin Tolan’ın ilk eseri, “Zannederim gönlümü bir şûha bağlarsam geçer” mısraıyla başlayan ferahfezâ şarkısıdır. Eserlerinden tesbit edilen üç tevşih, üç ilâhi, on bir şarkı ve bir köçekçesinin listesini Öztuna, bestelerinin güftelerini Rona neşretmiştir. “Evliyâdan himmet aldım” mısraıyla başlayan dügâh, “Bir seher vaktiydi doğdu habîb-i kibriyâ” mısraıyla başlayan rast tevşihleriyle, “Kullarında yok sana lâyık metâ” mısraıyla başlayan ısfahan ramazan ilâhisi günümüzde de okunan eserlerinden bazılarıdır.

ESERLERİ

Hâfız Hüseyin Tolan üstâdımızın tesbit edebildiğimiz eserleri şunlardır :

Eser Adı	Söz Yazarı	Makam	Form	Usul
Alemler nura gark oldu Muhammed doğduğu gece	Yunus Emre	Rast	İlahi	Düyek
Allah u Rabb-i layezal	Sultan II.Mustafa (İkbali)	Muhayyer Sünbüle	İlahi	Düyek
Arayı arayı bulsam izini	Yunus Emre	Hicaz	İlahi	Sofyan
Artık yetişir gel de bu hicranımı dindir	Muvaffak Emsen	Suzidil	Şarkı	Aksak
Aşıkım aklım perişan	Necdet Atılgan	Dilkeşhaveran	Şarkı	Müsemmen
Bir geceydi oldu mahbub-i Hüdavend-i muin	Belirsiz	Bestenigar	Tevşih	Düyek
Bir hoş nigehin aşıkına can verir ey yar	Belirsiz	Kürdi	Şarkı	Aksak
Bir seher vakti idi doğdu habib-i Kibriya	Belirsiz	Tebriz	Tevşih	Müsemmen
Bu dil mecruh olur her dem	Müftü Akif Efendi	Nühüft	Şarkı	Curcuna
Cana beni al yanına hoş-gam olayım ben	Mustafa Nafiz Irmak	Suzidil	Şarkı	Aksak
Dil uyur mest olarak	Yahya Kemal	Dilkeşhaveran	Şarkı	Aksak
Evliyadan himmet aldım	Belirsiz	Dügah	Tevşih	Evsat
Hak yarattı alemi aşkına Muhammedin	Yunus Emre	Hüzzam	İlahi	Düyek
Hakkın metin kalası nur burcunun balası	Muzaffer Ozak (Aşki)	Rast	İlahi	Sofyan
Harab oldu bu gönlüm	Hakkı Baştunç	Müstear	Şarkı	Curcuna
İsm-i Rahman mazharısın ya Muhammed Mustafa	Süreyya Efendi	Rast-ı Cedid	Tevşih	Evsat
Kullarında yok sana layık meta	Belirsiz	Isfahan	İlahi	Müsemmen
Meftun-i hüsnüm ey melek	Mehmet Emin Nami	Hisar Buselik	Şarkı	Türk Aksağı
Nideyim ben nideyim ben nerelere gideyim ben	Mustafa Nafiz Irmak	Evcara	Şarkı	Aksak-Curcuna
Onsekizbin alemin şahı Muhammed Mustafa	Hayrullah Taceddin Efendi	Hüzzam	İlahi	Devr-i Hindi
Sende doğmuştur Muhammed Mustafa	Abdülehad Nuri (Şeyh)	Hüzzam	Tevşih	Semai
Sevdalı nazarlarla bakan	?	Suzinak	Şarkı	Aksak
Yanarım ah yanarım	Fevziye Hanım	?	Köçekçe	Aksak
Zannederim gönlümü bir şuha bağlarsam geçer	?	Ferhafeza	Şarkı	Düyek

ESERLERİNE ÂİT SES KAYITLARI